Знак чатырох

Ён паказаў на нешта накшталт доўгай цёмнай калючкі, усаджанай у скуру над самым вухам.

– Выглядае як калючка, – зазначыў я.

– Гэта і ёсць калючка. Можаце яе дастаць. Але асцярожна – яна атручаная.

Я выцягнуў калючку двума пальцамі. Яна з лёгкасцю выслізнула са скуры, не пакінуўшы амаль ніякага следу – усяго толькі маленечкую плямку крыві на месцы ўколу.

– Усё гэта здаецца мне проста невытлумачальнай таямніцай, – прызнаўся я. – Цемра згушчаецца, і няма ніякага намёку на святло.

– Наадварот, – сказаў Холмс, – з кожнай хвілінай святла робіцца ўсё больш. Мне не хапае толькі некалькіх дэталяў, каб скласці цэльную карціну.

Зайшоўшы ў пакой, мы зусім забылі пра нашага сённяшняга знаёмца. Ён усё яшчэ стаяў ля парога з тым самым выразам страху на твары, заломваючы рукі і жалячыся сам сабе. Аднак раптам ён выбухнуў пранізлівым, адчайным крыкам:

– Скарб знік! Яны скралі ў яго скарб! Вось і дзірка, праз якую мы дасталі каштоўнасці. Я дапамагаў іх даставаць! І я апошні, хто бачыў яго жывым! Я пакінуў яго мінулай ноччу і, калі спускаўся па лесвіцы, чуў, што ён замкнуўся.

– А якой гадзіне гэта здарылася?

– Каля дзесяці. І вось цяпер ён мёртвы, і сюды выклічуць паліцыю, і яна западозрыць, што я прыклаў да гэтага забойства руку. Так-так, я ўпэўнены, што западозрыць. Але ж вы так не думаеце, джэнтльмены? Дакладна не думаеце, што яго забіў я? Няўжо я прывёў бы вас сюды, калі б быў забойцам? О Божа! Божа-Божа мой! Ды я проста звар’яцею!

Ён канвульсіўна трос рукамі і тупаў нагамі, нібы ў шалёным прыпадку.

– Вам няма чаго баяцца, містэр Шолта, – спагадліва сказаў Холмс, кладучы руку на плячо нашага знаёмца. – Вось вам мая парада: імчыце ў паліцыю і паведаміце ім пра ўсё, што тут адбылося. Прапануйце ім сваю дапамогу. А мы пачакаем тут.

Усё яшчэ разгублены, Тадэвуш Шолта падпарадкаваўся, і мы пачулі ў цемры, як ён няўпэўнена спускаецца па прыступках.

Раздзел 6. Шэрлак Холмс дэманструе свае здольнасці

– Цяпер, Ўотсан, – сказаў Холмс, – у нас ёсць паўгадзіны. Давайце выкарыстаем іх напоўніцу. Як я ўжо казаў, маё расследаванне амаль скончанае, але такая ўпэўненасць не павінная ўводзіць у зман. Пакуль справа здаецца вельмі простай, але яна можа выявіцца нашмат глыбейшай.

– Простай?! – выдыхнуў я.

– Менавіта, – адказаў ён тонам суровага прафесара, што звяртаецца да студэнтаў. – Пасядзіце ў тым куце, каб вашыя сляды не ўскладнілі мне расследаванне. А цяпер за працу! Па-першае, як гэтыя людзі трапілі сюды і як потым выбраліся? Дзверы з мінулае ночы не адчыняліся. Як наконт акна? – ён паднёс да шыбы лямпу, разважаючы ўголас, але адрасуючы свае разважанні хутчэй сабе самому, чым мне. – Акно зачыненае з сярэдзіны. Рама трывалая. Збоку ніякіх завесаў. Цяпер адчынім яго. Вадасцёку побач не бачна. Дах адсюль недасягальны. І тым не менш госць забраўся праз акно. Мінулай ноччу трохі дажджыла. Вось на падаконні адбітак падэшвы, а вось круглая пляма бруду, і яшчэ адна па падлозе, і вось яшчэ на стале. Глядзіце, Ўотсан! Ну проста разгорнутая кніга!

Я зірнуў на выразныя колцы бруду.

– Але ж гэта не адбіткі падэшваў, – адзначыў я.

– І таму гэтыя сляды яшчэ больш для нас каштоўныя! Такое ўражанне, што гэта адбітак драўлянага пратэза. Глядзіце, на падаконні выразны след падэшвы – цяжкога чаравіка з шырокім металічным абцасам, а побач – след пратэза.