Знак чатырох

– Не хвалюйцеся, містэр Шолта, – прамовіў Холмс. – Думаю, я здолею зняць з вас абвінавачанне.

– Не абяцайце так шмат, містэр тэарэтык, не абяцайце так шмат! – абарваў яго дэтэктыў. – Гэта можа аказацца складанейшым, чым вам здаецца.

– Містэр Джонс, я не толькі здыму з яго абвінавачанне, але і зраблю вам падарунак, назваўшы імя аднаго з двух злачынцаў, што былі тут мінулай ноччу, а таксама апісаўшы яго выгляд. У мяне ёсць усе падставы меркаваць, што завуць яго Джонатан Смол. Гэта малаадукаваны рухавы чалавек нізкага росту, у яго няма правай нагі, замест якой ён носіць драўляны пратэз, стаптаны з вонкавага боку. Яго левы чаравік тупаносы, з грубай падэшвай і жалезнай дужкай на пятцы. Ён былы арыштант, вельмі загарэлы. Узрост сярэдні. Думаю, гэтыя прыкметы вам дапамогуць, да таго ж у яго на далонях моцна ссаджаная скура. Што да другога начнога госця…

– Ага, быў, значыць, яшчэ і другі? – насмешліва пацікавіўся Этэлні Джонс, тым не менш уражаны, як я заўважыў, дэталёвасцю апісання.

– Гэта досыць цікавая асоба, – працягнуў Холмс, паварочваючыся на пятках. – Спадзяюся, што пройдзе няшмат часу, перш чым я змагу пазнаёміць вас з гэтай парачкай. Ўотсан, на пару словаў.

Ён вывеў мяне на лесвічную пляцоўку.

– Гэтае нечаканае здарэнне, – сказаў ён, – прымусіла нас забыць пра першапачатковую мэту нашага візіту.

– Я падумаў акурат пра тое самае, – пагадзіўся я. – Міс Морстэн не павінная заставацца ў гэтым страшным доме.

– Безумоўна. Праводзьце яе дахаты. Яна жыве з місіс Сэсіл Форэстэр на Лоўэр-Кэмбервэл, гэта досыць блізка. Калі вы вырашыце вярнуцца, я буду чакаць вас тут. Ці, можа, вы стаміліся?

– Зусім не. Не думаю, што змагу спакойна заснуць, пакуль не даведаюся пра гэтую фантастычную справу як мага болей. Я пабачыў у жыцці нямала жорсткасці, але даю вам слова, што пасля сённяшняга шэрагу неверагодных нечаканак мае нервы проста на мяжы. Тым не менш калі ўжо я зайшоў так далёка, то хачу разам з вамі давесці справу да канца.

– Вашая прысутнасць надзвычай мне дапаможа, – зазначыў Холмс. – Мы можам самастойна разбірацца з таямніцай, і хай сабе гэты Джонс цешыцца прыдумкамі, што лезуць у яго галаву. Калі вы адвезяце міс Морстэн, трэба, каб вы адправіліся ў дом нумар 3 па Пінчын-лэйн. Гэта ў Ламбеце, ля самага берага. У трэцім доме па правым баку вуліцы жыве чалавек на імя Шэрман. Ён робіць чучалы птушак. У яго акне вы пабачыце ласку, што трымае трусяня. Пабудзіце старога Шэрмана, перадайце яму ад мяне прывітанне і скажыце, што мне тэрмінова патрэбны Тобі. Потым прывязіце Тобі сюды на кэбе.

– Я так разумею, гэта сабака.

– Ага, дзіўны такі паўкроўка з неверагодным нюхам. Тобі дапаможа нам лепей, чым уся лонданская дэтэктыўная хеўра.

– Тады я прывязу вам Тобі, – сказаў я. – Цяпер гадзіна ночы, і калі мне пашанцуе з канём, я вярнуся яшчэ да трох.

– А я тым часам пагляджу, – сказаў Холмс, – што нам могуць расказаць місіс Бэрнстан і слуга-індус, які спіць, як сказаў містэр Тадэвуш, на суседнім гарышчы. Пасля займуся вывучэннем метадаў вялікага Джонса і паслухаю яго не надта далікатныя саркастычныя заўвагі. «Wir sind gewohnt dass die Menschen verhohnen was sie nicht verstehen»[4]. Гётэ, як заўсёды, кажа па сутнасці.

Раздзел 7. Гісторыя з бочкай

Паліцыя прывезла з сабой кэб, і ў ім я давёз міс Морстэн дадому. Маючы анёльскі характар, яна мужна пераносіла турботы, пакуль хтосьці слабейшы побач меў патрэбу ў падтрымцы: калі я спусціўся, яна спакойна і ўпэўнена суцяшала спалоханую ахмістрыню. Аднак у кэбе яна адразу ж аслабела і горача заплакала: начныя прыгоды дарэшты яе змучылі. Пазней яна казала, што ў той паездцы я падаўся ёй стрыманым і халодным. Наўрад ці яна заўважыла маю душэўную барацьбу і ўсе высілкі, які дапамаглі мне стрымацца. Мая спагада і каханне да яе ліліся праз край, як тады ў садзе, калі я ўзяў яе за руку. Я адчуваў, што за гады спакойнага існавання я не мог бы вывучыць яе мілы, мужны характар так, як за адзін гэты дзіўны дзень. Аднак дзве думкі ставілі на мае вусны пячатку маўчання. Цяпер яна слабая і бездапаможная, нервы і думкі яе расстроеныя. Навязаць ёй у такі момант сваё каханне значыла выкарыстаць яе цяжкое становішча. І што яшчэ горш, яна багатая. Калі расследаванне Холмса будзе паспяховым, яна атрымае спадчыну. Хіба гэта шчыра, хіба высакародна хірургу з палавінным акладам скарыстацца гэтай падоранай выпадкам блізкасцю? Ці не ўбачыць яна ўва мне ўсяго толькі звычайнага шукальніка багатай спадчыны? Калі такая думка з’явіцца ў яе галаве, я не вытрымаю. Скарбы Агры сталі паміж намі непераадольным бар’ерам.

Мы дабраліся да місіс Сэсіл Форэстэр каля другой ночы. Слугі пайшлі спаць шмат гадзінаў таму, але місіс Форэстэр так зацікавілася дзіўным лістом міс Морстэн, што ўсё яшчэ яе чакала. Яна сама адчыніла нам дзверы. Гэта была прыемная жанчына сярэдніх гадоў, і я радасна адзначыў, з якой пяшчотай яна абняла міс Морстэн і з якой матчынай любоўю павітала яе. Па ўсім відаць, што міс Морстэн не проста гувернантка, але і дарагі сябар. Я прадставіўся, і місіс Форэстэр настойліва папрасіла мяне зайсці і расказаць пра нашыя прыгоды. Аднак я патлумачыў, што маю даручэнне, і шчыра паабяцаў зазірнуць да іх пазней і паведаміць пра поспехі ў раскрыцці справы. Ад’язджаючы ад дома, я цішком зірнуў назад. Здаецца, у мяне дагэтуль стаяць перад вачыма дзве гэтыя постаці на прыступках – дзве тонкія фігуры, што прыціснуліся адна да адной, напалову расчыненыя дзверы, святло вітальні, якое прабіваецца праз вітражнае акно, барометр і бліскучыя лесвічныя парэнчы. І гэты імгненны позірк на ціхамірны ангельскі дом суцешыў мяне ў дзікім і змрочным расследаванні, якое нас цалкам паглынула.

Чым больш думаў я пра гэтае расследаванне, тым дзічэйшым і змрачнейшым яно мне падавалася. Пакуль кэб з грукатам каціў маўклівымі, асветленымі газавымі ліхтарамі вулкамі, я ўспомніў увесь незвычайны шэраг сённяшніх здарэнняў. Першапачатковая праблема была, прынамсі, высветленая. Мы пралілі святло на смерць капітана Морстэна, на дасланыя перліны, на абвестку ў газеце і ліст. Аднак усё гэта прывяло да нашмат глыбейшай і нашмат больш трагічнай таямніцы. Індыйскі скарб, незразумелы план, знойдзены сярод рэчаў Морстэна, дзіўныя абставіны смерці маёра Шолта, новае адкрыццё скарбу і забойства таго, хто яго знайшоў, неверагодныя акалічнасці гэтага злачынства, сляды, нечаканая зброя, словы на аркушы з нататніка, такія ж самыя, як і на схеме капітана Морстэна, – гэта быў сапраўдны лабірынт, у якім чалавек, менш таленавіты за майго суседа, хутка страціў бы любую надзею знайсці ключ.

Пінчын-лэйн быў шэрагам заняпалых двухпавярховых цагляных будынкаў у адным з ніжніх кварталаў Ламбета. Я доўга грукаўся ў дом нумар тры, перш чым заўважыў хоць які рух. Урэшце за шторай мільгануў агеньчык свечкі, і з верхняга акна вызірнуў чыйсьці твар.