– Вы мяне мусіце помніць, містэр Этэлні Джонс, – спакойна прамовіў Холмс.
– Безумоўна, помню, – прахрыпеў новапрыбылы. – Вы – містэр Шэрлак Холмс, тэарэтык. Так-так-так. Ніколі не забуду, як вы выклалі перад намі ўсе матывы, прычыны і вынікі ў той справе з бішапгейцкімі каштоўнасцямі. Тады вы і праўда навялі нас на след, але прызнайце, вам дапамагла хутчэй удача, чым штосьці яшчэ.
– Мне дапамагло ўменне разважаць.
– Ой, ну хопіць, хопіць! Ніколі не саромейцеся праўды. Але што ўсё гэта значыць? Вось дык гісторыя! Проста цудоўная гісторыя! Але ніякіх тэорыяў – нам хапае і голых фактаў. Якое шчасце, што я акурат выправіўся ў Норвуд па іншым пытанні! Пра новае забойства я дазнаўся ўжо на станцыі. Як вы думаеце, што стала прычынай смерці?
– Хіба гэта мая справа – прыдумляць тут нейкія тэорыі? – суха пацікавіўся Холмс.
– Не, канечне ж, не. Хаця я, безумоўна, не збіраюся спрачацца, што час ад часу вы трапляеце ў самы яблычак. Але Божа мой! Дзверы, як я разумею, былі зачыненыя. Зніклі каштоўнасці на паўмільёна. Што з акном?
– Зачыненае з сярэдзіны. Але на падаконні ёсць сляды.
– Ну, зразумела, што калі акно зачыненае, сляды не маюць ніякага дачынення да справы. Так падказвае здаровы сэнс. Няшчасны мог памерці ў выніку прыпадку, але ж каштоўнасці зніклі! Ага! У мяне ёсць тэорыя! У маю галаву часам прыходзяць бліскучыя ідэі… Сяржант, містэр Шолта, выйдзіце, калі ласка. Ваш сябар можа застацца… Што вы пра гэта думаеце, Холмс? Гэты Шолта сам прызнаўся, што мінулай ноччу быў у брата. Дык вось, брат памёр ад прыпадку, і пасля гэтага Шолта ўзяў і сцягнуў скарб. Як вам такая думка?
– Ага, і пасля гэтага мярцвяк вельмі прадбачліва падняўся і зачыніў дзверы з сярэдзіны.
– Хм… І праўда, трошкі не сыходзіцца. Тады давайце зірнем на справу з гледзішча здаровага сэнсу. Мы ведаем, што гэты Тадэвуш Шолта прыйшоў да брата, і яны пасварыліся. Яшчэ мы ведаем, што брат памёр, а скарб знік. Пасля адыходу Тадэвуша брата не бачылі. У ложку ніхто не спаў. Тадэвуш, відавочна, вельмі ўсхваляваны. Выгляд яго, мякка кажучы, даверу не варты. Вы бачыце, як я сплятаю вакол Тадэвуша сетку? І сетка мая пачынае сцягвацца.
– Але вы пакуль яшчэ не ведаеце ўсіх фактаў, – заўважыў Холмс. – Гэтая калючка была ўторкнутая ў галаву нябожчыка – след ад уколу яшчэ бачны. У мяне ёсць усе падставы лічыць, што яна атручаная. Вось цыдулка з крамзолямі – яна ляжала на стале там жа, дзе і цяпер. Побач з ёй – дзіўная палка з каменным наканечнікам. Як усё гэта ўпісваецца ў вашую тэорыю?
– І вельмі нават упісваецца, – напышліва адказаў тоўсты дэтэктыў. – У доме куча індыйскіх дзівосаў. Тадэвуш прынёс гэтую штуку сюды, а калі калючка была атручаная, Тадэвуш мог скарыстаць яе для забойства, як любы іншы чалавек. Ну, а цыдулка – хутчэй за ўсё не больш чым падробка, звычайная падманка. Вось толькі засталося пытанне, як ён адсюль выйшаў. Ах так, канечне ж, праз пралом у столі!
Надзвычай энергічна для на чалавека з такой камплекцыяй Джонс ускараскаўся па драбінках і праціснуўся на гарышча, пасля чаго мы адразу ж пачулі яго пераможныя паведамленні пра новую знаходку – люк.
– Можа, яшчэ што знойдзе, – сказаў Холмс, паціснуўшы плячыма. – І ў яго здараюцца пробліскі розуму. ll n’y a pas des sots si incommodes que ceux qui ont de l’esprit![3]
– Вось бачыце! – сказаў Этэлні Джонс, зноў з’яўляючыся на драбінках. – Факты заўсёды лепшыя за любую тэорыю. Усе мае меркаванні пацвердзіліся. З гарышча на дах вядзе люк, які, дарэчы, нават прачынены.
– Гэта я адчыніў яго.
– Што, праўда? Вы, значыць, яго таксама заўважылі? – Джонса гэтае адкрыццё відавочна засмуціла. – Але хто б яго ні знайшоў, цяпер мы ведаем, як наш злачынца выбраўся вонкі. Інспектар!
– Сэр? – пачулася з калідора.
– Папрасі містэра Шолта прайсці сюды… Містэр Шолта, я абавязаны папярэдзіць вас, што ўсе вашыя словы могуць быць выкарыстаныя супраць вас. Імем каралевы я арыштоўваю вас як падазраванага ў забойстве брата.
– Ну вось! Хіба я не казаў?! – ускрыкнуў бедны чалавечак, выцягваючы да нас рукі і гледзячы то на мяне, то на Холмса.
ebooksa