Знак чатырох

«Мінулай ноччу каля дванаццаці гадзінаў, – пісала «Стандард», – містэр Барталам’ю Шолта, які жыве ў Пандычэры-Лодж у Апэр-Норвудзе, быў знойдзены ў сваім пакоі мёртвым пры абставінах, якія ўказваюць на злачынства. На сённяшні дзень вядома, што на целе містэра Шолта слядоў гвалту не адшукалі, затое знікла надзвычай каштоўная калекцыя індыйскіх упрыгожанняў, якую згаданы джэнтльмен атрымаў у спадчыну ад бацькі. Цела знайшлі містэр Шэрлак Холмс і доктар Ўотсан, якія зазірнулі ў дом няшчаснага разам з яго братам, містэрам Тадэвушам Шолта. Дзякуючы выключнаму шанцаванню містэр Этэлні Джонс, знакаміты інспектар з вышукнога аддзела паліцыі, акурат знаходзіўся на норвудскім паліцэйскім участку, а таму на месца злачынства трапіў усяго праз паўгадзіны пасля трывогі. Дасведчаны прафесіянал адразу ўзяўся за расследаванне, якое ўжо прынесла бліскучы вынік: пад арышт узятыя брат памерлага Тадэвуш Шолта, ахмістрыня місіс Бэрнстан, дварэцкі-індус на імя Лал Раа, а таксама брамнік, ці ахоўнік, Мак-Мурда. Следства не сумняваецца, што рабаўнік ці рабаўнікі добра ведалі дом, бо дасканалыя тэхнічныя веды містэра Джонса і яго здольнасць заўважаць кожную драбніцу далі яму магчымасць пераканаўча давесці, што зламыснікі не маглі трапіць у пакой праз дзверы ці праз акно і праніклі ў дом праз дах, то бок праз люк, які вёў на гарышча, звязанае з пакоем, дзе знайшлі цела. Гэты з усёй дакладнасцю ўстаноўлены факт даказвае, што перад намі зусім не выпадковы рабунак. Хуткія і энергічныя дзеянні прадстаўнікоў закону чарговы раз пацвярджаюць, што роля магутнага і рашучага розуму ў такіх сітуацыях бывае проста неацэннай. Застаецца толькі дадаць, што наш выпадак – яшчэ адзін аргумент на карысць тых, хто хоча бачыць ангельскую паліцыю больш дэцэнтралізаванай, наблізіўшы яе такім чынам да магчымых месцаў злачынства і зрабіўшы больш эфектыўнай у расследаваннях, якія ёсць яе найпершым абавязкам».

– Ну хіба гэта не шыкоўна! – ухмыльнуўся Холмс з-за свайго кававага кубка. – Што вы пра гэта думаеце?

– Думаю, што мы цудам пазбеглі арышту як падазраваныя ў злачынстве.

– Вось і я пра тое ж. Але сумняваюся, што мы і цяпер у бяспецы: хто ведае, чаго надумае Джонс, калі з ім здарыцца чарговы прыступ рашучасці.

У гэты момант у дзверы гучна зазванілі, і я пачуў, як нашая гаспадыня місіс Хадсан, павысіўшы голас, спалохана спрабуе некага спыніць.

– Божа мой, Холмс, – прыпадняўшыся, сказаў я, – па нас і праўда прыйшлі!

– Ну, усё не так кепска, як вы думаеце. Гэта ўсяго толькі неафіцыйны следчы аддзел – маё нерэгулярнае войска з Бэйкер-стрыт.

На лесвіцы пачуўся хуткі тупат босых ног і гучная гамана – і вось у пакой уваліўся тузін брудных і абарваных вулічных падшыванцаў. Нягледзячы на шумнае ўварванне, сярод іх панавала нешта падобнае да дысцыпліны, бо яны адразу ж сталі ў шэраг і ўтаропіліся ў нас нецярплівымі вачыма. Адзін з іх, вышэйшы і старэйшы за астатніх, з абыякавай самаўпэўненасцю, што забаўна кантраставала з усім выглядам гэтага падазронага пудзіла, зрабіў крок наперад.

– Атрымаў вашае паведамленне, сэр, – сказала пудзіла. – Прыцягнуў усіх. Тры шылінгі і шасціпенсавік за білеты.

– Трымайце, – адказаў Холмс, дастаючы некалькі манет. – Далей яны будуць дакладаць табе, Ўігінс, а ты ўжо – мне. Наш дом яшчэ адной такой атакі не перажыве. Аднак добра, што цяпер вы ўсе пачуеце мае інструкцыі. Трэба знайсці паравы катэр пад назвай «Аўрора», чорны з дзвюма чырвонымі палоскамі, труба чорная з белым краем, уласнік – Мардэкай Сміт. Пасудзіна пайшла кудысьці ўніз па рацэ. Нехта адзін павінен вартаваць на прыстані Сміта насупраць Мілбанка на выпадак, калі катэр вернецца. Размяркуйце, каму які раён, і старанна абшукайце абодва берагі. Нешта дазнаецеся – сігнальце. Усё зразумела?

– Так, начальнік! – адказаў Ўігінс.

– Аплата як заўсёды плюс гінея таму, хто знойдзе катэр. Вось аванс за дзень. А цяпер псік!

Холмс даў кожнаму па шылінгу, і хлопцы затупаталі на лесвіцы – праз некалькі імгненняў я ўжо бачыў, як хеўра цячэ ўніз па вуліцы.

– Калі катэр не патануў, яны яго знойдуць, – сказаў Холмс, падняўшыся з-за стала і запаліўшы люльку. – Яны ўсюды пралезуць, усё падгледзяць і падслухаюць. Думаю, яшчэ да вечара мы нешта ад іх атрымаем. А пакуль не застаецца нічога, як толькі чакаць вынікаў. Мы не возьмем згублены след, пакуль не знойдзем «Аўрору» ці містэра Мардэкая Сміта.

– Думаю, рэшту сняданку мы аддамо Тобі. Дык вы спаць, Холмс?

– Не, я не стаміўся. Дзіўны ў мяне арганізм – не помню, каб мяне калі-небудзь стамляла праца, затое бяздзеянне вымотвае дарэшты. Я збіраюся пакурыць і падумаць пра гэтую дзіўную справу, у якую нас уцягнула такая прыемная кліентка. Калі ў свеце і здараюцца лёгкія расследаванні, то нашае – акурат з такіх. Людзі з драўлянымі нагамі сустракаюцца не надта часта, а памагаты, мушу прызнацца, і ўвогуле ўнікальны.

– Зноў гэты памагаты!

– Але я не хачу рабіць з яго таямніцы. Зрэшты, у вас ужо мусіць быць пра яго ўласнае меркаванне. Ну ж, паразважайце над тым, што мы маем. Дробныя сляды, пальцы, абсалютна не знаёмыя з абуткам, голыя ступакі, палка з каменным наканечнікам, надзвычайная спрытнасць, атручаныя калючкі. Што ўсё гэта можа значыць?

– Дзікун! – усклікнуў я. – Можа, нехта з тых індусаў, што дзейнічалі разам з Джонатанам Смолам?

– Наўрад ці, – адказаў мой сябар. – Калі я ўпершыню пабачыў сляды нечаканай зброі, я схіляўся да такога ж меркавання, але незвычайны характар адбіткаў вымусіў мяне яго перагледзець. Сярод насельнікаў паўвострава Індастан ёсць нізкія людзі, але такіх слядоў яны пакінуць не маглі. Уласна ў індусаў ступакі доўгія і вузкія. Вялікі палец у мусульманаў, што носяць сандалі, выразна аддзелены, бо там праходзіць раменьчык. Што да дробных атручаных стрэл, то выкарыстаць іх можна толькі адным спосабам: стрэліць праз трубку, у якую трэба дзьмуць. Ну і адкуль тады мог прыехаць сюды наш дзікун?