Знак чатырох

– Вось што, Смол, – звярнуўся да мяне маёр. – Мы тут з сябрам усё абгаварылі і прыйшлі да высновы, што ўладам ведаць твой сакрэт неабавязкова. Гэта твая прыватная справа, і ты можаш рабіць са сваёй таямніцай усё што хочаш. Пытанне цяпер у тым, што табе трэба ў абмен на яе. Мы б маглі з’ездзіць па твой скарб ці прынамсі за ім прыгледзець, калі, безумоўна, зможам з табой паладзіць.

Голас маёра гучаў холадна і абыякава, але бляск у вачах выдаваў хваляванне і прагу.

– Ну што ж, джэнтльмены, – адказаў я, стараючыся гаварыць спакойна, але адчуваючы такое самае хваляванне, – у маім становішчы чалавеку трэба толькі адно. Калі вы дапаможаце мне і маім сябрам выбрацца на волю, мы возьмем вас у долю і выдзелім на дваіх пятую частку скарбу.

– Хм… – прамармытаў маёр. – Пятую частку… Не так і прынадна.

– Але гэта пяцьдзясят тысяч на кожнага, – сказаў я.

– Але як мы вас вызвалім? Ты ж ведаеш, што просіш немагчымага.

– Ні ў якім разе! – запярэчыў я. – Я ўжо ўсё прадумаў. Збегчы адсюль мы не можам толькі таму, што ў нас няма прыдатнай для такога плавання лодкі і запасу правізіі, якой хапіла б на час падарожжа. Але ў Калькуце і Мадрасе хапае яхтаў і ялаў, якія цудоўна б нам падышлі. Дык прывядзіце адну якую сюды. Ноччу мы ў яе пагрузімся, і калі вы даставіце нас у любое месца на індыйскім узбярэжжы, то атрымаеце сваю долю.

– Калі б толькі ты быў адзін… – засумняваўся маёр.

– Усе альбо нікога, – трымаўся свайго я. – Мы далі клятву. Мы чацвёра будзем дзейнічаць толькі разам.

– Бачыце, Морстэн, – звярнуўся маёр да сябра, – Смол сваё слова трымае. Сваіх сяброў не падводзіць. Думаю, мы можам яму давяраць.

– Брудная гэта справа, – адказаў капітан. – Але вы ж ведаеце, што грошы ўратуюць наш афіцэрскі гонар.

– Што ж, Смол, – прамовіў маёр, – думаю, паспрабаваць варта. Спачатку мы, канечне ж, праверым, ці не зманіў ты нам. Кажы, дзе ляжыць скарб, я вазьму на месяц адпачынак, паплыву на штомесячным судне ў Індыю і ўсё там высветлю.

– Не так хутка, – перарваў яго я. Чым больш ён гарачыўся, тым больш халаднакроўным рабіўся я: – Я павінен абмеркаваць усё са сваімі таварышамі. Я ж кажу: усе чацвёра альбо ніхто.

– Што за дурасць! – выбухнуў маёр. – Мы што, будзем абмяркоўваць з чорнымі свае справы?

– Чорныя ці зялёныя, – сказаў я, – але яны ў долі, і мы дзейнічаем толькі разам.

Канчаткова мы ўсё залагодзілі на другой сустрэчы, дзе прысутнічалі Магамет Сінгх, Абдула Хан і Дост Акбар. Мы зноў абгаварылі дэталі і ўрэшце прыйшлі да згоды. Мы браліся намаляваць для афіцэраў план адпаведнай часткі Агрскага форта і пазначыць месца, дзе ў сцяне схаваны скарб. Тады маёр Шолта паедзе ў Індыю праверыць нашую гісторыю. Калі ён знойдзе куфар на месцы, то чапаць яго не будзе, а адправіць загружаную правізіяй яхту да вострава Ратлэнд, дзе мы і будзем яго чакаць, і пасля вернецца да сваіх абавязкаў. Потым у адпачынак ідзе капітан Морстэн, які сустракаецца з намі ў Агры, мы ўсе разам дзелім скарб, і капітан забірае сваю, а таксама маёраву долю. Свой план мы змацавалі самай урачыстай клятвай, якую розум можа выдумаць, а вусны – вымавіць. Усю ноч я праседзеў з паперай і чарнілам, каб намаляваць да раніцы дзве карты, пазначаныя «знакам чатырох» – то бок Абдулы, Акбара, Магамета і маім уласным.

Я, здаецца, стаміў вас доўгай гісторыяй, да таго ж майму сябру містэру Джонсу карціць як мага хутчэй пасадзіць мяне пад надзейны замок. Пастараюся не расцягваць. Нягоднік Шолта адплыў у Індыю, але назад не вярнуўся. Капітан Морстэн паказаў мне неўзабаве яго імя ў спісе пасажыраў аднаго з паштовых параходаў. Аказалася, што яго дзядзька пакінуў яму спадчыну, таму маёр сышоў у адстаўку і, не вагаючыся, усім нам здрадзіў. Праз некаторы час Морстэн наведаўся ў Агру. Скарб, як мы і чакалі, знік. Падлюга скраў усё, не паклапаціўшыся выканаць умовы, на якіх мы адкрылі яму таямніцу. З таго часу мэтай майго жыцця зрабілася помста. Я думаў пра яе ўдзень і песціў уначы. Яна зрабілася маёй непераадольнай, усёпаглынальнай жарсцю. Я не баяўся нічога – ні закона, ні шыбеніцы – і думаў толькі пра тое, як бы збегчы з турмы, высачыць Шолта і ўласнаручна перарэзаць яму глотку. Нават скарб Агры займаў у маіх марах менш месца, чым забойства маёра.

У жыцці я задумваў шмат усялякага, і не было такога, каб нешта мне не ўдалося. Але прайшло многа пакутлівых гадоў, перш чым мне ўсміхнулася ўдача. Я ўжо казаў вам, што нахапаўся выпадковых ведаў па медыцыне. Аднаго дня, калі доктар Сомертан злёг з ліхаманкай, зняволеныя падабралі ў лесе маленькага туземца. Ён быў смяротна хворы і пайшоў паміраць на самоце. Я ўзяў яго на рукі, хаця ён гатовы быў мяне ўджаліць, як маладое змеяня, і за некалькі месяцаў здолеў яго выхадзіць. Ён моцна да мяне прывязаўся і наўрад ці збіраўся вяртацца да сваіх, бо ўвесь час туляўся ля маёй хаціны. Я вывучыў некалькі словаў з яго мовы, і ён прывязаўся да мяне яшчэ больш.

Тонга – так звалі майго пацыента – быў выдатным лодачнікам. У яго было ўласнае вялікае і прасторнае каноэ. Калі я зразумеў, што ён да мяне прывязаны і гатовы ўсім мне дапамагаць, то ўбачыў у гэтым свой шанец. Вось што мы з ім прыдумалі. Аднае ночы ён мусіў прывесці сваю лодку на старую верф, якую ніхто не ахоўваў, і там мяне падабраць. Я наказаў яму ўзяць з сабой некалькі гарлянак вады і паболей ямсу, какосавых арэхаў і салодкай бульбы.

Маленькі Тонга быў верны і надзейны сябар. Не думаю, што нехта ў гэтым свеце меў калі-небудзь такога ж добрага таварыша. Той ноччу ён са сваім каноэ быў на верфі. Але склалася так, што тады ж там аказаўся і вартавы – гнюсны афганец, які ніколі не ўпускаў мажлівасці абразіць мяне ці ўдарыць. Я даўно ўжо марыў пра помсту, і вось мой час прыйшоў. Нібыта лёс сам кінуў яго мне ў рукі, і я не мог пакінуць востраў, не сплаціўшы ўсіх даўгоў. Ён стаяў на беразе, павярнуўшыся да мяне спінай, а на яго плячы вісеў карабін. Я агледзеўся, шукаючы камень, каб выбіць яму мазгі, але нічога не прыкмеціў.