Маці паглядзела на сына разумнымі добрымі вачамі і нечакана ўсміхнулася:
— Ох, як ты ў мяне, сынок, вырас! Каб сказаць маме штосьці на вуха, ужо нагінацца стаў.
Валодзя стаяў збянтэжаны, глядзеў на маці і думаў: «Вось гэта мама! У гэткі момант так трымаецца ды яшчэ жартуе!»
Тым часам гестапаўцы і паліцаі пачалі гнаць натоўп праз плошчу ў бок вуліцы Цнянскай. Там яны ўтварылі прапускны пункт. Натоўп адціснуў ад Славіных суседку. Маці, праходзячы міма воза, звярнулася да старога, які сядзеў на ім:
— Дзядуля! Прадай дзясятак яек!
Дзед здзіўлена паглядзеў на жанчыну, якая вырашыла купляць яйкі ў такі момант.
— Я, дачка, не прадаю. Змяняю.
— Дзядуля, мілы, а ты прадай. Вось табе маркі, дай хоць бы дзясятак. Зразумей — вельмі трэба! — І, памаўчаўшы, гледзячы проста ў вочы старому, дадала: — Для жыцця трэба!
Стары перавёў погляд туды, дзе тоўпіліся ля прапускнога пункта людзі, і пачаў дрыготкімі рукамі, не лічачы, перакладаць у кошык Славінай яйкі.
— Бяры, родная, калі для жыцця трэба.
Калі ён паклаў у кошык дзясятка паўтара яек, маці сказала:
— Хопіць, дзякуй.
Але дзед працягваў перакладаць яйкі, штук трыццаць паклаў і прагаварыў:
— Ну, з Богам. Ідзіце, людзі добрыя.
Маці працягнула яму ўсе маркі, якія былі ў яе, але стары адмахнуўся:
— Не патрэбныя гэтыя паперкі, у нас з табой, дачка, ёсць толькі адны грошы. Прыйдзе час — будзем імі разлічвацца!
— Дзякуй, дзядуля! Шчасліва заставацца, добры чалавек!
Далей яны ішлі моўчкі. Усё бліжэй падвойнае ачапленне. Стаяць афіцэры, правяраюць дакументы, адводзяць у бок, пад асобую ахову, тых, у каго дакументаў няма. Амаль праз аднаго чалавека — ператрус. Валодзя ўпотай зірнуў на маці. Твар ледзь пабляднеў, але спакойная. Ужо зусім блізка кантроль.
У гэты момант Валодзя падумаў: «Цікава, колькі тут людзей, якія не хочуць, каб іх абшуквалі?» І раптам ён заўважыў знаёмы твар: «Каб іх чорт узяў, дзе я бачыў гэтага паліцэйскага?.. Нарэшце вось успомніў! Гэта ж ён… прыносіў тры пішучыя машынкі». Валодзя крануў маці за руку:
— Мама! Ідзі за мной! Толькі не хвалюйся.
ebooksa